انجمن علمی ارتوز و پروتز ایران

  یکی از عوامل موثر در عملکرد مطلوب پروتز تراز کردن صحیح آن است . راستای صحیح پروتز هم بر عملکرد آن تاثیر می­گذارد و هم بر نیروی واردشده از زمین به عضو باقی‌مانده. اهمیت این مطلب، سال­ها است، شناخته‌شده است و کارشناس پروتز باید به آن توجه کند. ولی در بهره­گیری از روش­های پیشینی پروتزکار با مهارت، تجربه­ و صرف زمان، به راستای صحیح ِ هم­ترازی پروتز دست می­یابد، از این­رو تاکنون تنظیم راستای صحیح پروتز امری اکتسابی بود تا قابل اندازه­گیری.

  عکس 1: نمودار روبرو بیانگر آن است که چگونه راستای پنجه، گشتاور­­های مختلفی برعضو باقی­­مانده ایجاد می­کند، که به آن واکنش سوکت می­گویند.

  در این مقاله فناوری نوین Compass معرفی می­شود، این فناوری شامل دو قسمت سخت­افزاری و نرم­افزاری است که برای کارشناسان پروتز طراحی شده است و با استفاده از آن می­توان نیروهای واکنش سوکت یا گشتاورهای موجود در آن را اندازگیری کرد. بخش سخت­افزاری شامل پردازشگرهای حساسی است که در زیر سوکت نصب شده­اند. بخش نرم­افزاری برنامه­ای کامپیوتری است که براساس جامعه آماری متشکل از هفت میلیون قطع عضو و با بررسی حداقل 26 وضعیت مختلف هم­ترازی طراحی شده است. کارشناس پروتز با استفاده از داده­های ماخوذ، از این فناوری تغییرات لازم را در راستای پروتز برای دستیابی به هم­ترازی مطلوب ایجاد می­کند. هم­ترازی مناسب تاثیر زیادی بر واکنش سوکت و گشتاورهای موجود در آن دارد، که ثبات سوکت و راحتی آن را برای بیمار به همراه می­آورد.

  با بهره­گیری از روش­های پیشینی پروتزکار با توجه به دو مولفه­ی مشاهده­ی نحوه راه­رفتن بیمار و احساس او، پروتز را در بهترین وضعیت ممکن قرار می­دهد. ولی در روش نوین افزون بر مولفه­های فوق، از داده­های الکترونیکی نیز استفاده می­شود. با دریافت اطلاعات توسط سنسور و ارسال آن به برنامه­ی کامپیوتری و پردازش آن، مشخص می­شود که آیا سوکت در راستای صحیح قرار گرفته است یا خیر؟ تمام این اطلاعات در هنگام راه رفتن و ایستادن بیمار بررسی می­شود.

  مزایا

  1- یکی از مزایای مهم این فناوری آن است که اطلاعات مورد نیاز کارشناس پروتز را در کوتاه­ترین زمان ممکن در اختیارش قرار می­دهد و از اتلاف زمانی که در روش­های پیشینی رخ می­داد، جلوگیری می­کند. (همان­طور که می­دانید در روش­های پیشینی بیمار پروتز را برای مدت چند روز استفاده می­کرد تا ایرادهای آن آشکار شود).

  2- از اشکالات روش­های پیشینی آن است که پروتزکار با تکیه بر حدس­ها و تجربه­های خود، در پروتز هم­ترازی ایجاد می­کند که این امر گاهی به اصلاحات متوالی می­انجامد. دومین سودمندی این روش حذف این مرحله است. این روش تنها در ترازکردن اولیه کارآمد نیست بلکه در مراجعه­های بعدی بیمار که ممکن است به دلایل متعددی نظیر آتروفی اندام، تغییر سوکت یا تغییرات جزئی باشد، نیز بسیار موثر است.

  3- در این روش بیمار از نزدیک و به صورت دقیق در جریان روند هم­ترازی قرار می­گیرد که خود جلب اعتماد بیمار و پذیرش آسان­تر پروتز را در پی دارد.

  4- بی­نیازی به مهندسان پشتیبانی و متخصص یا محیط­‌های آزمایشگاهی از مزایای این روش است، که استفاده از آن را برای کارشناس پروتز آسان می­کند.

  روش استفاده

  برای استفاده از این سیستم به آداپتور هرمی(عکس 2) که به سنسوری (عکس 3) در انتهای سوکت متصل شده، نیاز است. اجزای تشکیل دهنده­ی سنسور عبارتند از کنترل کننده­ی ریزپردازشگر، راهنمای لیزری، حرکت سنج و واحد اطلاعات.

  عکس 2: بخش هرمی که به سنسور هوشمند متصل می شود تامین کننده نیرو، وایرلس و جهت­یاب برای نرم افزار کامپیوتری است.

  عکس 3: سنسور هوشمند که در پایه­ی سوکت وصل می­شود.

  به هنگام پیاده­روی بیمار در محیطی که کارشناس پروتز در نظر گرفته است، سیستم به صورت خودکار و دائمی واکنش سوکت و گشتاورهای موجود در آن را اندازه­گیری می­کند.

  تراز نادرست بر استمپ و سایر اعضا اثرات نامطلوبی واردمی­آورد، ولی دقت این روش جایی برای نگرانی نمی­گذارد.

  عکس 4: این نمودار نشان می­دهد که چگونه تنها با ایجاد انحراف به میزان سه درجه در راستای سوکت نیروی گشتاور ایجادشده تفاوت می­کند. این تغییرات اندک در راستا، تاثیرات قابل توجهی در نیروهای واکنشی سوکت برجای می­گذارد. هر خط نشان­دهنده راستای متفاوت است. مشاهده این تنوع راستا با چشم می‌تواند بسیار مشکل باشد.

  بخش عمده­ی تجزیه تحلیل­ داده­ها در هنگام راه‌رفتن بیمار با پروتز انجام می­گیرد، در این هنگام حسگر اطلاعات را به صورت جزء به جزء به رایانه می­فرستد و کارشناس پروتز نتیجه­ی پردازش داده­ها را بر روی صفحه­ی رایانه می­بیند و با استفاده از آنها تغییرات مورد نیاز را ایجاد می­کند. همچنین نرم­افزار در طی پردازش اطلاعات، دستور عمل­های ساده و رسایی را به کارشناس پروتز پیشنهاد می­دهد. لازم به ذکر است که این روش در تمام حالت­های قطع عضو (اندام فوقانی یا تحتانی) استفاده می­شود و دقت آن بسیار بالاتر از دقت روش­های پیشینی است.

  عکس 5: نمودارهای راه­رفتن بیمار به­صورت خودکار به مراحل جداگانه تقسیم می­شود. نمودار بالایی بیانگر واکنش­های قدامی ـ خلفی سوکت از مرحله heel strike تا toe off (از راست به چپ) را نشان می­دهد. نمودار تحتانی واکنش­های داخلی ـ خارجی سوکت را از مرحله heel contact تا toe off نشان می­دهد. قسمت­های سبز نمودار بیانگر وضعیت مناسب هم­ترازی است.

  راه­اندازی Compass

    1- آداپتور هرمی

  آداپتور هرمی تا حد امکان باید به پایه­ی سوکت محکم متصل شود. در صورت نیاز و برای تطابق بیشتر سوکت و آداپتور می­توان محل آن را جابجا کرد. آداپتور با دو زائده به سنسور دستگاه می­پیوندد.

  عکس 6: اتصال آداپتور به بخش زیرین سوکت

  2- اتصال آداپتور به سنسور زیر سوکت

  3- راه اندازی سیستم

  برای اتصال سنسور به کامپیوتر دکمه­ای در پشت آداپتور تعبیه شده است که با فشردن آن سیستم برای کار آماده می­شود. همان طور که گفته شد این سیستم به­صورت بی­سیم کار می­کند.

  4- (بررسی نمودار تحمل وزن )

  نمودار تحمل وزن نشان می­دهد که پروتز چه میزان از وزن بیمار را تحمل می­کند. همان­طور که در شکل بالا دیده­ می­شود یکی از مزایای این نرم­افزار این است که نمودار تحمل وزن را در دسترس قرار می­دهد، و کمک می­کند بیمار از میزان تحمل وزن پروتز آگاهی یابد.

  عکس 7: نمودار تحمل وزن

  5- ( تنظیم راستای داینامیک با Compass )

  پیش از راه­رفتنِ بیمار ، باید با فشردن دکمه­ای نرم­افزار را فعال کرد. زمانی­که حداقل اطلاعات (چهار گام) جمع‌آوری شود نرم­افزار اطلاعات کافی در اختیار دارد تا تاثیر تراز پروتز بر راه­رفتن بیمار را با مدل ریاضی پیشرفته بسنجد. بخش آنالیز نرم افزار Compass میزان دقیق تغییرات زاویه را به­سمت راستای مناسب تعیین می­کند. هر دوره از گام­ها به­صورت فایلی کامپیوتری برای مراجعه­های آتی بیمار ذخیره می­شود.

  تهیه و ترجمه:

  سجاد بیات ترک

  (دانشجوی کارشناسی ورودی سال 1387 موسسه جامع علمی کاربردی هلال ایران)

  برگرفته از سایت:

  www.orthocareinnovations.com